Over vrijheid: wat is het eigenlijk?

De laatste paar jaar zie ik de wereld minder vrij worden. Dat vind ik in zichzelf al verontrustend, maar sinds ik kinderen heb, merk ik dat het me op een andere manier ook raakt. Want het roept bij mij de vraag op wat ik zelf dan kan doen om hen in vrijheid op te laten groeien? En op welke manier bereid ik ze voor op een wereld die minder vrij is dan de wereld waarin ik opgroeide?

Ik kwam het boek “On Freedom” tegen, van Timothy Snyder. Van hem keek ik ook een serie online colleges over de geschiedenis van Oekraïne, waar ik veel van leerde, en waardoor ik hem als spreker en verteller een beetje leerde kennen. Wat hij vertelde vond ik interessant, en de manier waarop hij het vertelde beviel me goed. Zo ook het boek “On Freedom”. En sinds ik het gelezen heb, ben ik aan het broeden op manieren om iets te doen met wat ik uit het boek opstak.

Vrijheid van of vrijheid om

Snyder stelt heel duidelijk dat vrijheid niet is dat je geen hinder ondervindt van iets of iemand anders. Vrijheid is dat wat je (kunt) doen wanneer je de ruimte hebt.

Vijf vormen van Vrijheid

1. Soevereiniteit

Dit is het vermogen om eigen keuzes te maken — jezelf en de wereld voldoende kennen om oordelen te kunnen vellen over waarden en die in je leven te realiseren. Het gaat om controle over het eigen leven; een vrije mens weet wat hij of zij moet doen en hoe [1][2][3].

2. Onvoorspelbaarheid

Vrijheid betekent dat het leven niet helemaal voorspelbaar is omdat mensen in staat zijn verschillende waarden te combineren en compromissen te sluiten. Deze openheid maakt echte, niet door anderen bepaalde keuzes mogelijk, en zorgt ervoor dat onze toekomst niet vastligt [1][2][3].

3. Mobiliteit

Hiermee bedoelt Snyder de mogelijkheid om fysiek, sociaal en economisch te bewegen: de vrijheid om te reizen, je sociale positie te veranderen, of een nieuw levenspad te kiezen. Mobiliteit vereist collectieve voorzieningen zoals gezondheidszorg en onderwijs, die het mogelijk maken dat mensen daadwerkelijk van richting kunnen veranderen [1][2][3].

4. Feitelijkheid

Vrijheid vraagt een greep op de werkelijkheid: toegang tot betrouwbare informatie, wetenschap, onderwijs en journalistiek. Als we het niet eens kunnen worden over wat waar is, is echte vrijheid onmogelijk. Feiten zijn nodig om onafhankelijk en kritisch te kunnen denken [1][2][3].

5. Solidariteit

Vrijheid bestaat pas echt als deze voor iedereen geldt. Vrijheid is een sociaal project: we worden pas vrij dankzij anderen en in gemeenschap met anderen. Wie vrijheid voor zichzelf claimt, moet deze ook voor anderen mogelijk maken [1][2][3].

Snyder betoogt dat deze vijf vormen samenhangen: ze zijn geen individuele privileges, maar sociale doelen die actieve inzet van burgers en instituties vereisen.

Een samenleving moet vrijheid borgen en organiseren

Snyder stelt ook onomwonden dat deze vijf samenhangende vormen van vrijheid niet gerealiseerd en beheerd kunnen worden in je eentje. Je moet het samen doen, voor elkaar, met elkaar en voor anderen. En dat zul je moeten organiseren. Een samenleving heeft daar instituten voor nodig, en manieren om koers te bepalen. Want vrijheid is nooit af, het dient continu onderhouden te worden.

Wat kan ik nu doen?

Al deze zaken spreken me aan. Ze roepen als het ware om iets te gaan doen. En daarvoor wil ik heel graag de komende tijd op zoek. Naar wat ik dan kan en wil doen. Om de wereld voor mijn kinderen meer vrijheid te geven, en hen de middelen te geven om die vrijheid te beheren en te vergroten.

Bronnen (via Perplexity)

[1] On Freedom – European Leadership Platform https://www.europeanleadershipplatform.com/news-item/on-freedom/
[2] Timothy Snyder’s On Freedom – by Mathilde Fasting https://www.persuasion.community/p/timothy-snyders-on-freedom
[3] Timothy Snyder | The Five Forms of Freedom – YouTube https://www.youtube.com/watch?v=O2f97SFlTsg
[4] [PDF] On Freedom Summary – Timothy Snyder – Shortform https://www.shortform.com/pdf/on-freedom-pdf-timothy-snyder
[5] On Freedom: Full Book Summary & Analysis | SparkNotes https://www.sparknotes.com/lit/on-freedom/summary/
[6] On Freedom by Timothy Snyder, book review – For Better Science https://forbetterscience.com/2024/10/21/on-freedom-by-timothy-snyder-book-review/
[7] Freedom Misconstrued – Edwin van de Haar – Law & Liberty https://lawliberty.org/book-review/freedom-misconstrued/